منافع تعامل و تجارت با دنیا برای پیشرفت یک کشور نیاز به تاکید ندارد، ولی درسی که می توان از تجربه ژاپن گرفت اینست که از قضا دستاوردهای آنها به هیچ رو مقاومت در برابر دستاوردهای غرب نبود، بلکه نکته در پذیرش آنها (به قول فرنگی ها “اداپت اند ادپت”) است که جز در یکی دو دهه آخر متوقف نشد.